Op donderdag 12 januari 2023 organiseerde het Nationaal Archief Suriname (NAS) een lezing over Hoe verder met erkenning, excuses en herstel?’ die werd verzorgd door dhr. Armand Zunder, voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname (NRCS). Zijn presentatie werd georganiseerd naar aanleiding van de toespraak van Minister-President Mark Rutte op 19 december 2022 over het slavernijverleden. Tijdens deze toespraak bood premier Rutte zijn excuses aan voor het handelen van de Nederlandse staat in het verleden: postuum aan alle tot slaaf gemaakten die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden, aan hun dochters en zonen, en aan al hun nazaten tot in het hier en nu.
Armand Zunder heeft tijdens zijn presentatie eerst een korte inleiding gehouden over de oprichting van de NRCS in 2013 die deel uitmaakt van de CARICOM Reparations Commission. Deze commissie heeft een ‘Ten Point Action Plan’ opgesteld voor ‘reparatory justice’ die ook voor Suriname van toepassing is. (Full formal apologies, repatriation, indigenous people’s development program, cultural institutions, public health crisis, illiteracy eradication, African Knowledge program, psychological rehabilitation, technology transfer, debt cancellation)
Hierna ging hij in op de verklaring van premier Rutte die eindigde met een ‘komma’ en geen ‘punt’. Zunder beschouwt de excuses als een begin van ontwikkeling en niet het eind. De NRCS is de mening toegedaan dat de excuses formeel aan de Surinaamse regering moest worden aangeboden. Daarnaast moest bij het aanbieden van excuses door Rutte ook de nazaten van Inheemsen expliciet worden genoemd, omdat zij als oorspronkelijke bewoners van het land zwaar hebben geleden onder het juk van slavernij. In het vervolgtraject na de verklaring van premier Rutte wilt de NRCS een duurzaam programma voor ‘Awareness en Reparaties’ opstellen en in dat kader overleg plegen met de nazaten van de Inheemsen en de Afrikaanse slaafgemaakten in Suriname, Nederland en elders. Tenslotte is de NRCS sterke voorstander om op 1 juli 2023 bij de herdenking van de afschaffing van slavernij een ceremoniele plechtigheid te organiseren waarbij de excuses door de Nederlandse regering wordt uitgesproken en daarna aanvaard door de nazaten van de Inheemsen en Afrikaanse slaafgemaakten.
